VİOP vadeli işlem sözleşmelerinde alınmak istenen (ya da alınmış olan) açık pozisyonlar için Takas Kurumu’nda (Takasbank) bulundurulması gereken ya da bulundurulan teminat tutarına işlem teminatı denir. VİOP’ta temelde 2 tür İşlem teminatı bulunmaktadır.
Başlangıç Teminatı: VİOP’ta pozisyon açmak için gerekli olan işlem teminatına başlangıç teminatı (initial margin) denir. Takasbank, VİOP’ta gerçekleşen işlemler için VOB’da uygulanmakta olan sözleşme bazında teminatlandırma yerine, portföy bazında teminatlandırma yöntemi uygulamaktadır. Takasbank, portföy bazında teminatlandırma işlemlerinde Standard Portfolio Analysis of Risk (SPAN) algoritmasını kullanmaktadır. Başlangıç teminatı üzerinden bulunması gereken teminat tutarı Aracı Kurum inisiyatifinde belirlenebilir. VİOP'ta güncel işlem gören kontratların listesine, bu konratlar için gerekli başlangıç teminatlarına ve teminatların hesaplanmasına ilişkin uyarılara
buradan ulaşabilirsiniz. Kurumumuz başlangıç teminatı seviyeleri Takasbank tarafından belirlenen güncel BISTECH risk parametrelerinin 1,5 katı olacak şekilde uygulanmaktadır.
BISTECH Risk Parametreleri: Takasbank tarafından, Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP)'nda gerçekleştirilen işlemler için uygulanmakta olan portföy bazında teminatlandırma yöntemi kapsamında portföy bazlı risk yönetimi algoritmasını baz alan BISTECH Marjin Yöntemi kullanılmaktadır. Detaylara
buradan ulaşabilirsiniz.
Sürdürme Teminatı: VİOP’ta oluşan zararlar ya da nakit dışı teminatların değerlerinin düşmesi sonucunda başlangıç teminatının inebileceği en düşük seviyeye sürdürme teminatı denir. 2017 yılında VİOP bünyesinde yapılan yeni düzenleme sonucunda Sürdürme Teminatı ile Başlangıç Teminatı eşitlenmiştir. Seans sonrasında oluşacak fiyatlara ve istatistikî değerlere göre teminat seviyesi sürdürme teminatının altına düşen yatırımcılar için teminat tamamlama çağrısı yapılır. Gün içerisinde nakit teminatınızın sürdürme teminatının altına düşmesi izleyen gün teminat tamamlama çağrısı açısından bir göstergedir.
Teminat Tamamlama Çağrısı (Margin Call): Seans sonrasında oluşacak fiyatlara ve istatistikî değerlere göre teminat seviyesi başlangıç teminatının altına düşen yatırımcılar için teminat tamamlama çağrısı yapılır. Teminat tamamlama yükümlülükleri nakit teminat yatırılarak veya Borsada gerekli teminat tutarını azaltıcı örneğin ters işlem yapılarak yerine getirilebilir. Ters işlem, sahip olunan pozisyona aksi yönde yapılan işlemdir. Gün sonu teminat tamamlama yükümlülüğünün, takip eden gün en geç saat 13:30’a kadar (yarım çalışma günlerinde ise takip eden gün en geç saat 10:00’a kadar) yatırımcı tarafından yerine getirilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde, otomatik pozisyon kapatma prosedürü çerçevesinde Kurumumuz tarafından gerektiği kadar açık pozisyon kapatılmaktadır.
Temerrüt Durumu: Teminat tamamlama yükümlülüğünü zamanında yerine getirmeyenler herhangi bir ihbara gerek kalmaksızın temerrüde düşmüş sayılır. Temerrüt, Borsada gerçekleşen işlemler ve açık pozisyonlar nedeniyle Takasbank’a yatırılması gereken tutar ile diğer yükümlülüklerin süresi içinde yatırılmaması veya yerine getirilmemesi halidir. Borsa ve/veya Takasbank, teminat tamamlama çağrısına ilişkin yükümlülüğün zamanında yerine getirilmemesi durumunda, müşterilere herhangi bir bildirim yapılmasına gerek olmaksızın, müşteri hesapları üzerinde temerrüdün sona erdirilmesi amacıyla pozisyonların re’sen kapatılması, nakit dışı teminatların nakde çevrilmesi dahil olmak üzere her türlü tasarrufta bulunmaya tam yetkilidir.
Kar/Zarar Hesaplaması: Seans süresince elde edilen kar/zarar rakamları, her 10 dakikada bir geçici uzlaşma fiyatları dikkate alınarak güncellenir. Her gün sonunda kar/zarar hesaplamalarına ve günlük takas işlemlerine esas teşkil etmek üzere Borsa tarafından sözleşme bazında günlük olarak hesaplanan ve ilan edilen uzlaşma fiyatları, kar/zarar hesaplanmasında kullanılır. Seans bitiminden sonra gün sonu uzlaşma fiyatları kullanılarak tüm hesaplar kar/zarar tutarı ile güncellenir. Hesapların güncellenmesinde günlük uzlaşma fiyatının, bir önceki borsa gününe ilişkin günlük uzlaşma fiyatından, yüksek olması durumunda uzun pozisyon sahipleri (alıcılar) kar, kısa pozisyon sahipleri (satıcılar) zarar, düşük olması durumunda uzun pozisyon sahipleri (alıcılar) zarar ve kısa pozisyon sahipleri (satıcılar) kar elde ederler.
Hesaplanan gün içi kar/zarar tutarları, hesaba ilişkin risk tutarını anında artırır veya azaltır. Gün içi kar tutarları gün sonunda gerçekleşmesi durumunda T+1 gününde çekilebilir.